Мұнай кен орындары

Бүгінгі таңда Қазақстан эфир майының қоры жөнінен әлемдегі ең озық 15 елдің қатарына кіреді, оның әлемдік мұнай қорының 3% құрайды. Еліміздің 62%-ын мұнай-газды аймақтар алып жатыр, 172 мұнай кен орны бар, оның 80-нен астамы игерілуде. Мұнай қорының 90%-дан астамы 15 ірі мұнай кен орындары – Теңіз, Қашаған, Қарашығанақ, Өзен, Жетібай, Жаңажол, Қаламқас, Кеңқияқ, Қаражанбас, Құмкөл, Солтүстік Бозашы, Әлібекмола, Орталық және Шығыс Прорва, Кенбай, Королевское кен орындарында шоғырланған. Мұнай кен орындары Қазақстанның он төрт губерниясының алтауында кездеседі. Олар Ақтөбе, Атырау, Батыс Қазақстан, Қарағанды, Қызылорда және Маңғыстау облыстары. Көмірсутек қорының шамамен 70%-ы Батыс Қазақстанда шоғырланған.

Атырау облысы 75-тен астам кеніштің 930 миллион тонна тауарлық қоры бар мұнай кен орындарының ең маңызды көлеміне шағымданады. Провинциядағы ең ірі кен орны – Теңіз (бастапқы алынатын қоры 781,1 млн. тонна). Бұл аймақтағы қалған кен орындарында шамамен 150 миллион тонна бастапқы алынатын қор бар. Оның жартысынан астамы екі кен орнында шоғырланған: Королевское (55,1 млн. тонна) және Кенбай (30,9 млн. тонна).

Маңғыстау облысының аумағы 70-тен астам кен орындарының ашылуынан пайда әкелді, олардың коммерциялық өндірілетін қоры 725 миллион тонна және конденсат 5,6 миллион тонна.

Кен орындарының жартысынан азы жұмыс істеп тұр. Бұл алқаптардың көпшілігі жетілген, оларды қалпына келтіру қиын. Ең ірі мұнай кен орындары: Өзен, Жетібай, Қаламқас, Қаражанбас. Батыс Қазақстан облысындағы ең ірі мұнай кеніші Қарашығанақ болып табылады, оның алынатын қоры шамамен 320 миллион тонна сұйық көмірсутек шикізаты және 450 миллиард текше метр табиғи газ. 2005 жылдың қыркүйегінде Қарашығанақ блогының жанындағы Федоровский блогында көмірсутектердің табылғаны туралы жарияланды; мұнай мен газ конденсатының қоры 200 миллион тоннаны құрайды.

Мұнай-газ әлеуеті жағынан келешегі зор аймақ – Ақтөбе облысы. Онда 25-ке жуық кен орны ашылды. Бұл аймақтағы ең маңызды геологиялық ашылулар 170 миллион тоннаға жуық мұнай мен конденсаттың алынатын қоры бар Жаңажол кен орындары тобы болып табылады. 2005 жылы Шығыс Каспий ойпатының орталық блогында жаңа Үміт кен орны ашылғаны хабарланды.

Қызылорда және Қарағанды облыстарындағы мұнай өнеркәсібі үшін ең маңыздысы – Қазақстандағы бесінші ірі мұнай-газ ауданы болып табылатын Құмкөл кен орындары тобы. 2005 жылдың жазында «ПетроҚазақстан» осы аймақта жұмыс істеген кезде, Қызылқия кен орнының солтүстік шекарасына іргелес, лицензияланған Көлжан учаскесінде коммерциялық мұнай қоры табылғаны туралы хабарлады.

Негізгі фигуралар

Жалпы, Қазақстан Мұнай және газ министрлігінің мәліметтері бойынша, құрлықтағы да, теңіздегі де барланған көмірсутек қорлары 4,8 миллиард тоннаны немесе 35 миллиард баррельден астамды құрайды, ал 2001 жылғы жағдай бойынша мұнайдың барланған жердегі қорлары бар болғаны 2,9 млрд тонна. Сонымен қатар, кейбір сарапшылардың пікірінше, Каспий теңізінің қазақстандық бөлігінде орналасқан кен орындарында мұнай қоры 17 миллиард тоннадан немесе 124,3 миллиард баррельден астам болуы мүмкін. Мұнай мен газ қорын, сондай-ақ ұдайы ұлғайып келе жатқан өндіру көлемін ескере отырып, Қазақстан жақын болашақта жетекші мұнай өндірушілердің қатарында қалуы әбден мүмкін.

Мұнай мен конденсаттың жалпы өндірісі – 2016 жылы 78 млн тонна (2015 жылы: 79,5 млн тонна)

Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігінің болжамы бойынша мұнай және конденсат өндіру 2017 жылы 81 млн тоннаны құрайды және 2020 жылға қарай біртіндеп 88 млн тоннаға дейін өседі. Энергетика министрлігінің жоспары бойынша 2017 жылы 14,5 миллион тонна шикі мұнай өңделеді деп күтілуде.

Өткен жылы Қазақстанда тасымалданған 84,6 миллион тонна шикі мұнай 2015 жылғы көлеммен салыстырмалы болды. Тасымалданған көлемге экспортталған 62,2 млн тонна шикі мұнай мен газ конденсаты кірді, бұл өткен жылмен салыстырғанда 2015 жылғы көлемнің 102%-ын құрады. Каспий құбыр консорциумы (КҚК) құбыры арқылы Новороссийскіге 40,8 миллион тонна шикі мұнай экспортталды. «Атырау-Самара» құбыры арқылы солтүстікке 14,1 млн тонна мұнай тасымалданды. Атасу-Алашанькоу құбыры арқылы шығыс Қытайға 3,1 миллион тонна жөнелтілді.

2016 жылы газ экспортының көлемі 7,9%-ға өсіп, 13,7 млрд текше метрді құрады. Еліміз арқылы халықаралық газ транзитінің көлемі 75,8 миллиард текше метрді немесе 2015 жылы тасымалданған көлемнің 87 пайызын құрады.

Болашақта Қазақстандағы мұнай мен газдың көлемі айтарлықтай өседі деп күтілуде. Қазақта мұнай мен газ өндірудің өсуін мынадай үш фактормен байланыстыруға болады. Біріншіден, бұл инвестицияның айтарлықтай ағынымен байланысты. Екіншіден, шикізат өндіруге әлемдік нарықтағы қолайлы жағдайларға байланысты. Сайып келгенде, Каспий мен Арал теңіздеріндегі жер қойнауы учаскелерін ауқымды зерттеу ресурстарды одан әрі толықтыруға ықпал етеді.

Келесі ақпарат көздерінен пайдаланылған материалдар:

Ұлттық экономика министрлігі – http://stat.gov.kz/
Мұнай және газ министрлігі- http://mgm.gov.kz/
Мұнай және газ ақпараттық-аналитикалық орталығы – http://www.iacng.kz/